Au revoir

Έφυγα, για κατακεί που πρέπει...

Η σχετική ωριμότης των μαζών

από 'Το μηδέν και το άπειρον' (Άρθουρ Καίσλερ, 1941):

“απόσπασμα από το ημερολόγιο του Ν. Σ. Ρουμπάσοφ, 20^η ημέρα στη φυλακή:

…

Όποιος θέλει να μη ζαλιστεί, πρέπει να προσπαθήσει να ανακαλύψει τους νόμους κινήσεως της κούνιας. Φαίνεται ότι στην ιστορία αντιμετωπίζουμε μια κίνηση εκκρεμούς…

…

Το ποσοστό της ατομικής ελευθερίας που ένας λαός μπορεί να κατακτήσει και να διατηρήσει εξαρτάται από το βαθμό της πολιτικής ωριμότητάς του. Η προαναφερθείσα κίνηση του εκκρεμούς φαίνεται να καταδεικνύει ότι η πολιτική ωριμότης των μαζών δεν ακολουθεί μια συνεχώς ανοδική τροχιά, όπως η ωρίμανση του ατόμου, αλλά κατευθύνεται από τους πιο περίπλοκους νόμους.

Η ωριμότης των μαζών βασίζεται στην ικανότητά τους να αντιλαμβάνονται τα συμφέροντά τους. Τούτο, οπωσδήποτε, προϋποθέτει μια κάποια κατανόηση της διαδικασίας παραγωγής και κατανομής των αγαθών. Η ικανότης ενός λαού να αυτοκυβερνάται δημοκρατικά είναι, άρα, ανάλογη προς το βαθμό κατανοήσεως της διαρθρώσεως και της λειτουργίας του όλου κοινωνικού σώματος.

Λοιπόν κάθε τεχνική εξέλιξη δημιουργεί μια νέα περιπλοκή στο οικονομικό σύστημα, προκαλεί την εμφάνιση νέων παραγόντων και συνδυασμών, που οι μάζες αδυνατούν να εισδύσουν σ’ αυτούς επί ένα διάστημα. Κάθε άλμα τεχνικής προόδου αφήνει την πνευματική ανάπτυξη των μαζών ένα βήμα πίσω κι έτσι προκαλεί πτώση στο θερμόμετρο της πολιτικής ωριμότητος. Χρειάζονται άλλοτε δεκάδες χρόνια και άλλοτε γενεές, ώσπου το επίπεδο κατανοήσεως του λαού βαθμιαία να προσαρμοσθεί στη μεταβληθείσα κατάσταση πραγμάτων, ώσπου ν’ ανακτήσει την ίδια ικανότητα αυτοκυβερνήσεως που κατείχε ήδη σε χαμηλότερο πολιτιστικό επίπεδο. Έτσι, η πολιτική ωριμότης των μαζών δεν μπορεί να μετρηθεί με απόλυτο αριθμό, αλλά μόνο σχετικά, δηλαδή σε σχέση με το πολιτιστικό επίπεδο της ιστορικής στιγμής.

…

Η εφεύρεση της ατμομηχανής έβαλε σε κίνηση μια περίοδο ταχείας αντικειμενικής προόδου και, κατά συνέπεια, εξίσου ταχείας υποκειμενικής πολιτικής οπισθοδρομήσεως. Ο βιομηχανικός αιών είναι ακόμα νέος στην ιστορία, το χάσμα είναι ακόμα μέγα μεταξύ της άκρως περίπλοκης οικονομικής διαρθρώσεώς του και της κατανοήσεως της διαρθρώσεως αυτής από τις μάζες. Έτσι καταλαβαίνουμε γιατί η σχετική πολιτική ωριμότης των εθνών στο πρώτο ήμισυ του 20^ου αιώνος είναι χαμηλότερη απ’ ότι ήταν το 200 π.Χ. ή στα τέλη της φεουδαρχικής περιόδου.

Το λάθος της σοσιαλιστικής θεωρίας ήταν να πιστεύει ότι το επίπεδο της συνειδήσεως των μαζών ανερχόταν συνεχώς και σταθερώς. Εξ ου και η αδυναμία της μπροστά στην πρόσφατη αιώρηση του εκκρεμούς, ο ιδεολογικός αυτοακρωτηριασμός των λαών. Πιστεύαμε ότι η προσαρμοστικότης της αντιλήψεως των μαζών περί κόσμου, σε μεταβαλλόμενες συνθήκες, ήταν μια απλή εξελικτική πορεία, που μπορούσε να μετρηθεί σε χρόνια. Ενώ, σύμφωνα με όλη την ιστορική εμπειρία, θα ήταν πιο σωστό να τη μετρούμε με αιώνες. Οι λαοί της Ευρώπης βρίσκονται ακόμα μακριά από το να έχουν χωνέψει πνευματικά τις συνέπειες της ατμομηχανής. Το καπιταλιστικό σύστημα θα καταρρεύσει προτού οι μάζες το κατανοήσουν.”